mei 2020

In gesprek met Godelieve Spaas

Begin maart in café Mecca, aan de Noordsingel in Rotterdam. Aan de hand van de inzichten van Godelieve Spaas – bestuurslid van Herenboeren Nederland, Lector en onderzoeker naar alternatieve economische systemen bij Avans Hogeschool – bediscussiëren Lucas van Zuijlen (bestuur Herenboeren Rotterdam), Patrick Kaashoek (lid Herenboeren Vlinderstrik) en ikzelf (onderzoeker naar voedselcollectieven) ruim een uur het concept van Herenboeren. 

‘’Herenboeren staat voor drie dingen. Dat is natuurinclusieve landbouw, waarbij we zorgen voor de aarde meer dan het gewas. Dat is community, we doen dit gezamenlijk en als onderdeel van het ecosysteem. En dan is er het economiedeel, wat ervanuit gaat dat het businessmodel de bovenstaande twee dingen moet ondersteunen, niet andersom’’ aldus Godelieve. Dit is een fundamenteel alternatieve kijk op hoe we onze economie, ons ‘huishouden’, inrichten. In het dominante kapitalistische gedachtegoed staat namelijk het financiële plaatje voorop, en worden ecologische en sociale elementen functioneel benaderd als ‘resources’. Het doel van dat dominante model is winst te maken, het doel van Herenboeren om ‘samen duurzaam voedsel [te] produceren’, zo luidt de slogan. 

We bespreken de moeilijkheden die er op het pad van Herenboeren komen. Het risico op een ‘terugval’ is realistisch, zo stelt Godelieve: ‘’Dat kapitalistische denken, dat is zo diepgeworteld. Efficiëntie, zo goedkoop mogelijk voedsel produceren.’’ Voor de logica hierachter, verwijst Godelieve naar ‘The Tragedy of the Commons’, een essay van Garrett Hardin uit 1968, waarin de tragedie van het gemeenschappelijk goed wordt uitgelegd. Gesimplificeerd komt deze tragedie erop neer dat wanneer een individu zichzelf meer toe-eigent dan deze nodig heeft, het collectief daarvoor zal moeten compenseren. Wanneer dit individu vervolgens het overschot doorverkoopt, maakt deze dus winst ten koste van het collectief. Kapitalisme in een notendop. Hardin redeneert, en zo stelt ook Godelieve, dat de enige échte oplossing hiervoor het creëren van een moreel besef is. Een culturele omslag dus.

In het huidige dominante economische systeem worden natuurlijke en sociale bronnen benut voor een financieel gewin. Herenboeren wil dit omdraaien: ‘’Wat heeft bestaansrecht op zichzelf? Grond, en al het leven in en om die grond; het mag er allemaal zijn. In het sociale domein zoeken we daar net zo naar, iedereen mag er zijn,’’ bepleit Godelieve. Het economische model achter herenboeren moet dienend zijn, natuur- en sociale inclusiviteit leidend.